ديابت چيست؟
ديابت بعلت بالا بودن مداوم قند خون ايجاد مي گردد.افزايش قند خون دو علت دارد:لوزالمعده توانايي توليد انسولين را ندارد يا لوزالمعده قادر نيست به ميزان كافي انسولين ترشح نمايد و يا سلولهاي بدن نمي توانند قند خون را به خوبي مصرف كنند.
همه افراد داراي مقداري قند( گلوكز) در خون خود هستند كه ميزان آن بطور طبيعي در حالت ناشتا بين ۷۰تا۱۱۰ ميلي گرم درهر۱۰۰ سي سي خون مي باشد. اگر ميزان قند خون ناشتا حداقل در دو آزمايش بيش از۱۲۶ ميلي گرم درهر۱۰۰ سي سي خون باشد تشخيص ديابت مطرح می شود. در بدن خود داراي غده اي بنام لوزالمعده(پانكراس) وجود دارد كه مسئول ساخت وترشح هورمون انسولين براي مصرف درست قند(گلوكز) توسط سلولهاي بدن است .
ديابت نوع ۱:
در ديابت نوع ۱ غده پانكراس توانايي توليد انسولين را ندارد و اين ماده بايد حداقل روزي يكبار از طريق تزريق واردبدن گردد.به اين حالت ديابت وابسته به انسولين نيز گفته مي شودوبيشتر در كودكان ونوجوانان ديده مي شود.
درمان ديابت وابسته به انسولين:نوع ۱
هدف از درمان اين است كه قند خون را تا حدامكان به ميزان طبيعي (۱۰۰ -۷۰ ميلي گرم در دسي ليتر) نزديك كنيم، به اين ترتيب پيشرفت عوارض درازمدت ديابت كه نتيجه آسيب رسيدن به بعضي از اعضاي بدن است،كند يا متوقف مي شود وشخص مي تواند به زندگي عادي وطبيعي خود ادامه دهد. براي اينكه قند خون به ميزان طبيعي برسد و در همان محدوده باقي بماند،لازم است كه انسولين مورد نياز بدن،روزانه از طريق تزريق تامين شود،بخاطر داشته باشيد كه انسولين قند را از خون به سلولهاي بدن منتقل مي كند،بنابراين كنترل ديابت در واقع عبارت از ايجادتعادل بين غذا،فعاليت بدني،انسولين ومقدار قند موجود در خون است.در افراد غير ديابتي اين تعادل خود بخود برقرار مي شود ولي در ديابتي ها اين نظام خود كار،مختل مي گردد و فرد بايد شخصا اين تعادل را بر قرار سازد.
وقتي لوزالمعده قدرت توليد وترشح انسولين را از دست بدهد، فرد براي كنترل قند خون خود نيازمند تزريق انسولين خواهد بود. معمولاانسولين بايد دو بار(يا بيشتر)در طول روز تزريق شود. تعداد دفعات تزريق،بيانگر شدت بيماري نيست. افراد با يكديگر متفاوت بوده، لازم است كه هر فرد از بهترين روش تزریق انسولين استفاده كند، مثلادر بسياري از افراد چهار بار تزريق به مقدار كم بهتر از دو بار تزريق در مقادير زياد ،قند خون را كنترل مي كند. پزشكان گروه ديابت بهترين روش را براي شما تعيين مي نمايند.
ديابت نوع۲:
در افراد مبتلا به ديابت نوع۲ لوزالمعده هنوز قادر به توليد انسولين مي باشد اما ممكن است ميزان آن كافي يا مناسب نباشد. و سلولهاي بدن به انسولين موجود در خون پاسخ مناسب نمي دهند. ديابت نوع ۲ شايعترين شكل بيماري قند است.افراد مبتلا به ديابت نوع۲ ٬ اغلب با رعايت رژيم غذايي و ورزش درمان مي شوند.
گاهي اوقات براي پايين آوردن و رساندن قند خون به ميزان طبيعي ميتوان از قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون و يا انسولين هماستفاده نمود.درصد بالايي از مبتلايان به ديابت نوع۲ اضافه وزن دارند.
علامتهاي ديابت:
-
تشنگي بيش از حد
-
افزايش تعداد دفعات ادرار(تكرر ادرار)
-
كاهش وزن
-
خستگي واحساس از دست رفتن انرژي
-
تاري ديد
-
خشكي وخارش پوست
-
عفونتهاي عود كننده مانندبرفك٬عفونتهاي دستگاه ادراري وعفونتهاي پوستي
-
از بين رفتن حس بخشهاي انتهايي اندامها يا احساس گزگز ومورمور در آنها
درچه افرادي احتمال ابتلا به ديابت نوع ۲ بيشتراست؟
-
وجود سابقه خانوادگي ديابت
-
وزن بالا
-
سن بالاي۴۰ سال
-
سابقه ديابت در دوران بارداري سابقه تولد نوزاد با وزن بالا
-
مصرف داروهايي كه سبب بروز ديابت مي شوندمانند كورتن ها
-
فشارخون بالا
-
سابقه حمله قلبي يا سكته مغزي
اگر شما يك يا چند مورد از موارد بالا را دارا هستيد براي معاينه و بررسي بيشتر به پزشك مراجعه نماييد.
درمان ديابت نوع ۲
كنترل ديابت نوع۲ به عوامل زير بستگي دارد:
اگر در طي سه ماه توسط روشهاي فوق ٬قند خون به حد طبيعي نرسد٬درمان با قرص هاي خوراكي پايين آورنده قندخون لازم مي شود.
برنامه غذايي صحيح كدام است؟
غذاهاي مبتلايان به ديابت بايد ويژگيهاي زير راداشته باشند.
ورزش
انجام فعاليتهاي ورزشي منظم نقشي اساسي در كنترل وبهبود ديابت دارد.ورزش حساسيت بدن نسبت به انسولين را افزايش مي دهد درنتيجه غلظت قندخون كاهش مي يابد.
قدم زدن براي شر وع فعاليت بدني ورزش مناسبي است به ويژه اگر به صورت قدم زدن سريع باشد. براي اينكه ورزش بيشترين اثر را روي بدن شما داشته باشد، بايد حداقل ۳تا ۴ بار در هفته و هر بار ۳۰ دقيقه يابيشتر ورزش كنيد. بهترين زمان براي ورزش ۱تا ۳ ساعت بعد از غذا است. مدت وشدت برنامه ورزشي خود را به تدريج افزايش دهيد تا بتوانيد آنرا با غلظت قند خون خود تنظيم نماييد. به ميزان كافي آب بنوشيد. پس از ورزش پاهاي خود را از نظر تاول يا قرمزشدگي به دقت معاينه كنيد ودر صورت وجود نشانه هاي فوق با پزشكتان تماس بگيريد.
داروها
اگر ميزان قندخون بالاتر از حد طبيعي باشد(هيپرگليسمي) علاوه بر توجه به بر نامه غذايي صحيح وبرنامه ورزشي منظم بايد براي كنترل قند خون طبق تجويز پزشك قرص يا انسولين مصرف كنيد. فراموش نكنيد كه استفاده از دارو جايگزين دو روش قبلي كنترل ديابت نوع۲ نمي شود بلكه در كنارآنها قرارمي گيرد. پزشك شما موثرترين نوع درمان را براي شما تجويز مي كند اما مسئله مهم اين است كه درباره هر دارويي كه طبق نسخه پزشك مصرف مي كنيد٬اطلاعات زير را كسب نماييد:
در مورد سوالات بالا با پزشك يا پرستار گروه ديابت مركز درماني مشورت كنيد.
كاهش قند خون (هيپو گليسمي)
اگر لازم باشدبراي كنترل قند خون خود طبق تجويز پزشك قرص يا انسولين مصرف كنيد ممكن است دچار كاهش قند خون شويد.كاهش قند خون زماني رخ مي دهد كه غلظت گلوكز خون به ميزان قابل توجهي كمتر از حد طبيعي(۶۰ ميلي گرم در دسي ليتريا كمتر). شما بايد ياد بگيريد كه علل ايجاد كاهش قند خون چيست وچگونه مي توانيد از آنها پرهيز كنيد.
علائم كاهش قندخون:
درمان كاهش قند خون:
اگر احساس بهبود نكرديد ۵ دقيقه بعد مراحل قبل راتكرار كنيد.سپس در صورت عدم تأثير ۱۰ دقيقه بعد مواد زير را مصرف نماييد:
– يك وعده غذاي كامل يا ميان وعده مانند يك كف دست نان با پنير يا يك ليوان شير يا دو عدد بيسكويت وپنير به دوستان وخانواده خود نيز شيوه درمان كاهش قند خون را بياموزيد.
عوارض ناشي از ديابت:
بالا بودن مداوم قند خون مي تواند باعث اسيب برخي اعضاي بدن شود البته با مطالعات متعدد ثابت شده است كه كنترل دقيق قندخون مي تواند از پيدايش يا پيشرفت اين عوارض جلوگيري نمايد. اعضايي كه ممكن است بر اثر ديابت آسيب ببيند عبارتنداز:
چشم
قند خون بالا سبب پيدايش آسيب در شبكيه چشم ها مي گردد.اگر آسيب شبكيه چشم به سرعت درمان نشود باعث كاهش قدرت ديد و حتي نابينايي مي گردد.حتماً بايد حداقل سالي يك بار براي معاينه دقيق چشم هايتان به چشم پزشك مراجعه كنيد تا در صورت لزوم با در مان به موقع آسيبهاي شبكيه،از نابينايي پيشگيري شود.
كليه
كليه عضو حساسي است كه در برابر بيماري ديابت بسيار آسيب پذيراست .امروزه بيماري كليوي ناشي از ديابت از شايعترين علل نياز به انجام دياليز در ايران است.شما بايد با مراجعه به مراكزدرماني فشارخون وكاركرد كليه هايتان رابه طور منظم بررسي نماييد. فشارخون بالاباعث تسريع در سرعت تخريب كليه ها مي شود.آزمايش ادرار نيز يكي از شيوه هاي آسان ولي مهم در ارزيابي كاركرد كليه هاست.
قلب
در مبتلايان به ديابت به دليل وجود اختلال در سوخت وسازقندها وچربيها احتمال آسيب رگهاي تغذيه كننده عضله قلب و سرعت پيشرفت اين آسيبها
ممكن است بيش از ديگر افراد جامعه باشد.آسيب رگهاي فوق موجب قطع خونرساني به عضله قلب وپيدايش دردهاي سينه و درموارد شديدتر سكته هاي قلبي ومغزي مي شود.با رعايت نكات زيرمي توان ازايجاد اين آسيبها پيشگيري كرد:
-
ترك سيگار(در جلوگيري از پيشرفت عوارض قلبي وعروقي بسيار مهم است)
-
كاهش وزن(در صورت اضافه وزن)
-
كاهش ميزان چربي رژيم غذايي(به ويژه چربيهاي اشباع شده)
-
انجام ورزش هاي منظم
-
نگه داشتن فشارخون درمحدوده طبيعي
پاها
آسيب رگهاي خوني براثر بيماري ديابت باعث كاهش جريان خون در پاها مي گردد.همچنين سبب آسيب اعصاب حسي پاها مي شود در نتيجه حساسيت پاهاي شما نسبت به محركهاي دردناك يا گرما وسرما به تدريج كاهش مي يابد.اين دو گونه آسيب(رگها واعصاب) پاهاي شما را مستعد زخمهايي مي كند كه ممكن است در مراحل ابتدايي متوجه وجود آنها نشويد.
اصول مراقبت از پاها عبارتنداز:
-
هرروز پاهايتان را از نظر ترك هاي پوستي ، عفونت،تغييررنگ و تاول بررسي نماييد.
-
شستشوي روزانه وسپس خشك كردن پاها به ويژه لاي انگشتان را فراموش نكنيد.
-
ناخن ها را كوتاه نگه داريد وسعي كنيد به صورت عرضي (عمودبرراستاي انگشتان) ناخن را كوتاه كنيد.
-
ناخن ها را خيلي از ته كوتاه نكنيد زيرا ممكن است سبب خراشيدگي يا زخم شود.
-
ناخن هاي فرورفته در گوشت را دستكاري نكنيد.
-
براي پوست هاي خشك از كرم هاي مرطوب كننده استفاده نماييد.
-
از پوشيدن كفش ها و جوراب هاي تنگ و ناراحت جداً خوداري كنيد.
-
هنگام پوشيدن كفش هاي نو بيشتر مراقب پاهاي خود باشيد.
-
هرگز حتي در جا هاي سر بسته پا برهنه راه نرويد.
-
در زمستان از نزديك كردن بيش از حد پاها به بخاري،آتش يا كرسي خوداري نماييد.
-
از قرار دادن كيسه آب جوش روي پاهاي خود بپرهيزيد.
-
از چسب هاي ميخچه براي برداشتن ميخچه ها استفاده نكنيد.
در صورت وجود هر ضايعهٔ مشكوك در پاها فوراًبه پزشك مراجعه نماييد.
برخي عوارض ديگر آسيب اعصاب محيطي عبارتنداز:
درد و احساس سوزن سوزن شدن در پاها ، اسهال، اختلال در كنترل ادرار و از دست دادن كاركرد طبيعي جنسي در مردان. درصورت پيدايش اين علامتها به پزشك خود اطلاع دهيد.
نكته:
افراد ديابتي بيمار نيستند،آنها داراي شرايطي هستند كه به تدابير ويژه نياز دارند,مبتلايان به ديابت مي توانند يك زندگي فعال و با نشاط داشته باشند.
مراقبت درست از ديايت مي تواند خطر آسيبب به اندام هاي بدن رانيز كاهش دهد.